Korleis var din veg inn i forfattarskapet? Når og kvifor byrja du å skriva?
Eg har alltid skrive, men eg trur aldri eg sette meg ned og tenkte at eg skulle bli forfattar. Å utforske verda gjennom tekst gir berre meining for meg, og eg har alltid gjort det, anten det er i avisa, i dagbøker, i sosiale medium, i eit bokmanus eller i mitt eiget hovud.
Min første roman, Magnhild. En roman om sex, fyll og offentlig forvaltning (Aschehoug, 2013), skreiv eg saman med Inger Johanne Sæterbakk. Vi hadde lenge skrive bloggen «Magnhilds antiblogg», om vår felles karakter Magnhild sitt kritiske syn på verda. Forlaget tok kontakt med Magnhild og spurte om ho vi ville skrive noko skjønnlitterært. Vi svarte at Magnhild allereie var skjønnlitterær. Og slik vart det roman. Det var ein interessant måte å jobbe med karakterutvikling på, og det lærte meg mykje om skjønnlitteraturens kraft til å kommentere samfunnet.
Kva forfattar har hatt mest å seia for ditt eige forfattarskap?
Virginia Woolf vart heilt avgjerande for meg då eg studerte litteratur. Det finst eit før og etter Woolf i mi personlege historie som lesar og forfattar.
Kerstin Ekman har også vore viktig fordi ho skriv frå eit miljø som minner om det eg vaks opp i, rett på andre sida av svenskegrensa. Ho viste meg at verda slik eg kjenner ho, også kan vere litteratur.
Seinare har Ali Smith og Jenny Erpenbeck vore viktige. Alle desse har ei sensitivitet og ein nærleik til karakterar og miljø som eg blir inspirert av. Dessutan vart eg ganske inspirert av det mørke og skitne miljøet i Niklas Natt och Dag sin Bellman noir-triologi, for å nemne noko heilt anna.
Kva ord prøver du å unngå/bruka litt mindre?
Alle ord kan brukast, det kjem berre an på kva ein nyttar dei til. Uttrykk som «tilrettelegge for» og «fokus på» gir meg akutt migrene, men så kan det jo finnast samanhengar der det er meininga.
I skrivinga prøver eg å halde fast i trønderdialekta mi og unngå stive austlandsord. Som pikk. Pikk er så kjipt og klinisk. Eg vil ha meir kuk til folket, og set stor pris på Erlend Loe sin innsats på dette området for tida.
Kva forhold har du til å stryka tekst?
Eg er rimeleg god til å stryke andre sin tekst, kan alltid bli betre til å stryke min eigen. Men generelt er eg for.
Kan du fortelja litt om skriveprosessen din? Kva må vera på plass, korleis kjem du i gang, kvar i teksten byrjar du?
Eg skriv kor som helst, anten det er på eit godt kontor heime på øya der eg bur eller på ein liten vinbar i Bucuresti eller i eit vondt flysete. Men eit lyddempande headset gjer det langt enklare å konsentrere seg.
Med kompliserte plott og mange karakterar, treng eg god dramaturgisk struktur og planlegging. Til bursdagen ønsker eg meg flanellograf, som gjer det enklare å ha dramaturgien på veggen.
Eg arbeider også tett med redaktøren min, Iris Furu. Ho er eit unikum. Ein gong skreiv ho åtte sider tilbakemelding til meg frå flyet mens ho var på veg på familieferie og sende det på Messenger då ho landa.
Les du andre forfattarar når du skriv?
Heile tida. Lesing er viktig for meg, både som inspirasjon og som direkte research. Når eg jobbar historisk, les eg ikkje berre sakprosa og historiske primærkjelder, men også skjønlitterære forfattarar frå den tida eg jobbar med. Til Krakk var eg opptatt av Émile Zola, Alexander Kielland, Victoria Benedictsson og Amalie Skram. Skjønlitteraturen har sett så mykje av samfunnet som historieskrivinga har oversett, og den er heilt avgjerande for å forstå ulike kulturmiljø.
Ei bok eg stadig vender tilbake til, er også Merete Morken Andersen sin biografi om Amalie Skram, Blodet i årene (Spartacus, 2018). Det er eit unikt tidsportrett like mykje som ein biografi. Ei gåve til alle oss som er opptatt av å forstå kulturmiljøet seint på 1800-talet!
Kva liker du å lesa?
Så mykje! Men eg prøver å halde ein fin balanse mellom klassikarar, norsk samtidslitteratur og omsett litteratur. Særleg har eg glede av austeuropeisk litteratur, som også heng saman med ein jobb som tar meg austover. Polske Witold Gombrowicz skreiv mange perler, og eg slår stadig opp i dagboksnotata hans. Rumenske Mircea Cărtărescu og Ioana Pârvulescu er andre favorittar.
Noko av det siste gode eg las, var Marianne Marthinsen si nye og veldig gode bok Rekonstruksjoner. Og så held eg på med Olga Tokarczuk sitt verk Jacobsbøkene. Vil vel ikkje seie eg likar å lese det, det er mest eit slit, men tippar det er mykje verdi i å lese ferdig.
Kva synest du om norsk litteraturpolitikk?
Samanlikna med mange andre land, må vi vel innrømme at Noreg har ein god kultur- og litteraturpolitikk med gode insentivordningar, gode stipend og god offentleg styring. Men mykje kan bli betre. Vi treng å auke stipenda, både i tal og storleik. Vi treng fleire insentiv for unge og uetablerte forfattarar. Vi treng øyremerka midlar til bibliotek og leselyst i ein hardt pressa kommuneøkonomi.
Eg blir uroa av politikarar som vil fremme kulturkanon, kutte momsfritak og berre satse på kommersielt vellukka kunst. Vi treng større politisk forståing for viktigheita av kultur som beredskap og nasjonsbygging i urolege tider. Det er ikkje tilfeldig at dei bygger bokhandlar i Ukraina no, det er fordi litteraturen er ein del av forsvarsverket mot eit Russland som vil øydelegge den ukrainske kulturen.
Noreg er eit lite språkområde, det er ikkje lønsamt for nokon å gje ut litteratur utan offentleg støtte. Og det blir ikkje god litteratur utan at det også eksisterer noko som ikkje er fullt så godt. Det offentlege må gje rom for breidde og variasjon.
Kva forventningar har du til medlemskap i DnF?
Eg syns Forfatterforeningen jobbar godt med rettar og tilhøve for forfattarar og er glad for å vere med og støtte dei.
Personleg syns eg det er litt einsamt å vere forfattar, eg saknar nokon som forstår situasjonen eg er i og som eg kan dele erfaringar med. Så eg håpar på større sosialt fellesskap.
Guri Idsø Viken har gitt ut romanane Magnhild. En roman om sex, fyll og offentlig fovaltning (saman med Inger Johanne Sæterbakk, 2013) og Krakk (2025) – begge Aschehoug.